Wszyscy używają słowa «stres», jednak często w niewłaściwym kontekście. Z punktu widzenia nauki oznacza ono normalną reakcję na obciążenia, wymagania i niebezpieczeństwa.
Jednym z ważniejszych problemów w życiu współczesnego sportowca jest temat związany ze stresem, który często wraca na tapetę nie tylko przy okazji zawodów, czy ważniejszych startów, ale też w normalnych okolicznościach, powszednich czynnościach, towarzyszących większości z nas. Ludzi zestresowani nie tylko źle się czują psychicznie, fizycznie ale też w wyniku słabszej odporności częściej chorują i wywołują niepotrzebne konflikty z innymi ludźmi – w pracy, domu. Jesteśmy zmuszeni żyć ze stresem, warto więc wiedzieć o tym zjawisku jak najwięcej, by potrafić radzić sobie w trudnych sytuacjach i korzystać z tego, co w stresie pozytywne.
UWAGA! Nie wpadać w przerażenie: trochę teorii musi być…
Wokół terminu stres, funkcjonują w mowie, nie tylko potocznej jeszcze dwa określenia dla sytuacji zagrażających, jest to: lęk i pobudzenie. I tak pierwsze określenie kojarzy się z nieprzyjemną sytuacją a według definicji naukowych – lęk to negatywny stan emocjonalny połączony z nerwowością, zaniepokojeniem oraz napięciem związanym z pobudzeniem/napięciem fizycznym. Drugie określenie używa się jako ogólny stan organizmu fizjologiczny i psychiczny, coś między głębokim snem a intensywnym podnieceniem.
Stres natomiast to sytuacja, w której osoba spostrzega zagrożenie i reaguje nań szeregiem zmian fizjologicznych (np. drżenie rąk) i psychicznych (np. spadek koncentracji) łącznie z nasilonym niepokojem i pobudzeniem. Stres przeżywamy najczęściej w obliczu trudnej sytuacji i wymogów jakie są nam stawiane, a nie podołanie im może wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Jeżeli stres przechodzi w stan długotrwały lub w stan przewlekły, może wywołać duże szkody fizyczne i psychiczne. Lęk jaki przeżywamy w sytuacji zawodów jest całkiem normalny i może przynosić również wiele korzyści.
Często mówi się w sporcie wyczynowym, że różnica między dwoma konkurentami nie leży w umiejętnościach technicznych, ale w ich przygotowaniu psychicznym, ponieważ fizyczne umiejętności są praktycznie identyczne. Jeżeli chodzi o rywalizacje sportową, to jest ona z punktu widzenia ,,kolarzy” sytuacją odbieraną jako stresującą. W obliczu tego, warto dowiedzieć się jak można poznać objawy pobudzenia i stresu oraz jak poradzić sobie z nim oraz z czynnikami go wywołującymi.
Objawy stresu są widoczne w trzech płaszczyznach: fizjologicznej, psychologicznej i w naszym zachowaniu.
Objawy fizjologiczne: to przyśpieszony puls, wzmożone pocenie się, mocniejsze bicie serca, zaciśnięte gardło, napięcie mięśni, płytki oddech, zgrzytanie zębami, zaciśnięte szczęki.
Objawy psychologiczne: to trudności z koncentracją, trudności z podejmowaniem nawet drobnych decyzji (w wyniku tego błędy na trasie, utrata cennego czasu, zbyt szykie wybicie się do skoku)i, spadek pewności siebie, irytacja lub częste wpadanie w złość, zamartwianie się lub niepokój, irracjonalny strach przez rywalami lub wręcz panika.
Objawy w zachowaniach: to tiki nerwowe i manieryzmy (obgryzanie paznokci, podrygiwanie nogą, ciągłe poprawianie kasku, gogli), podatność na wypadki, nieostrożna jazda, poza zawodami utrata apetytu lub uczucie ciągłego głodu, bezsenność lub ospałość, zwiększone spożycie alkoholu lub używanie środków odurzających, palenie papierosów, agresja, nieostrożna jazda samochodem itd.
Napięcie emocjonalne, które odczuwamy jako stres może mieć różne natężenie. Całkowity zaś brak napięcia – apatia – to brak możliwości jakiegokolwiek działania. Optymalny poziom napięcia wpływa stymulująco na daną czynność sportową, zwiększa efektywność naszych poczynań, wielokrotnie pomaga w osiąganiu sukcesów, chociażby w szybkim bezbłędnym przejechaniu tras i wreszcie – nadmierny stres – demobilizuje nasze zachowania, jest przyczyną porażek, a w konsekwencji powoduje szereg zaburzeń i chorób organizmu (np. nadciśnienie, zawał mięśnia sercowego).
Musimy pamiętać, iż sposób przeżywania stresu i podatność na stres są zależne są od osoby, która stresu doświadcza. Te same czynniki (np. walka o podium) mogą być dla jednych bardzo stresujące, mocno dezorganizujące zachowanie, a dla innych będą zupełnie niegroźne.
Czynniki wywołujące stres mogą pochodzić ze środowiska zewnętrznego, jak również mogą być wytworem naszej osobowości. Pewne cechy charakteru zwiększają naszą podatność na stres. Są to m.in. niecierpliwość, nadmierna ambicja, perfekcjonizm, agresywność. Istnieje grupa czynników obiektywnie szkodliwych, które zawsze naruszają równowagę organizmu, ale są i takie, które mogą stresować tylko nas.
Pewien poziom stresu jest potrzebny do osiągnięcia optymalnej wydajności. Jeśli stres jest zbyt mały, wtedy trudno jest zmotywować się dać dobre wyniki.
Ponadto zbyt mało stresu wyraża się w uczucia nudy i znużenia, może działać demotywująco, spada uwaga i koncentracja.
Opanowywanie stresu
W odpowiedzi na nadmierne pobudzenie i stres, psychologia sportu służy sportowcom i amatorom specjalnymi technikami zmiany pobudzenia, obniżenia stresu , które są bardzo pomocne i częste w użyciu. Za najbardziej efektywne uważa się:
- Celowe zmiany kierunku myśli – w okresie poprzedzającym zawody uczestnik stara się zająć czynnościami , które zazwyczaj pochłaniają go, absorbują jego myśli (czyta książkę, słucha muzyki, jedzie na wycieczkę).
- Oddziaływanie na zewnętrzne objawy stresu – w wyniku stresu wzrasta aktywność ruchowa, zwiększa się gestykulacja i bardziej różnorodna staje się mimika – zadaniem zawodnika jest zahamowanie wszystkich aktywności, co skutkuje spadkiem pobudzenia a w efekcie stresu.
- Wykorzystanie specjalnie zorganizowanej rozgrzewki – można ją wykorzystać nie tylko jako fizyczne ale i psychiczne przygotowanie do zawodów. Jeśli zawodnik przeżywa duży stres – rozgrzewkę wydłużamy i zmniejszamy intensywność
- Masaż lub automasaż – w przypadku zbyt dużego napięcia spowodowanego przez stres – masaż rozluźniający , zbyt małego – pobudzający.
- Stosowanie specjalnych ćwiczeń oddechowych – stosowanie (3-4 razy dziennie) zestawu specjalnie wyuczonych ćwiczeń.
- Treningi relaksacyjne – a)obniżenie pobudzenia ( nie mylić z masażem to tez relaks ale innego rodzaju ;) ) b) poznawczo-behawioralne – wzmacnianie pewności siebie oraz c)wyobrażeniowe…
Jeden z dawniejszych modeli stresu głosił, iż stres bez względu na jego przyczynę jest bardzo szkodliwy. Najlepsza głoszoną recepta w środowisku sportowym było: Unikaj jak możesz stresu, podtrzymuj pozytywną energie i wszystko będzie dobrze. Niestety zasada ta nie jest prawdziwa, bo żaden człowiek nie jest w stanie uniknąć czynników stresogennych. Po lekturze artykułu nie ma już chyba żadnych wątpliwości, że poziom pobudzenia i lęku znacznie wpływa na wynik sportowy i nie zawsze wpływa negatywnie, wręcz przeciwnie można nauczyć się poznawać i opanowywać nadmierny stres, nastawiając organizm na pracę na optymalnym poziomie pobudzenia.
Teraz możesz spojrzeć na stres z innej strony – mianowicie z tej, iż stres daje nam ogromne możliwości rozwojowe, dodaje energii do parcia naprzód. Stajemy przed wyborem albo załamanie i regres albo rozwój. Jeśli potraktujemy stres jako możliwość rozwoju i kolejne wyzwanie aktywnie przy tym stawiając mu czoła, mamy szanse się wzmocnić i nauczyć się czegoś nowego, a że wiedza praktyczna jest w cenie, nie ma się co zastanawiać! Stres nie musi być naszym wrogiem!
Pełny tekst znajdziesz w magazynie orwerowym 43RIDE nr 10 https://43ride.com/pdf/
Zawartość:
Wstęp / Fotoklatka / Aktualności… Kalendarz zawodów 2010 / Obozy rowerowe / Timing Days / Modern Freeriders / Omen Vigo 2010 / Trek Ticket / Ludzie, wywiady… Kamil Knapiński / Aaron Chase / Yannick Granieri / Sławek Łukasik / Relacje, miejscówki… Bike Snow Slalom / Targi Rowerowe 2010 / Cupa Cetatilor / Enduro Majówka 2009 / Les 2 Alpes / Hafjell Bike Park / 43RIDE testuje… NS Aerial / Klocki UNEX / Answer / Kaski Met / Buty SIDI / Banshee Wildcard / Serwis… Odkręcić nieodkręcalne / Nowe futro Norki / PROradnik… Stres / Koniec